Συνέντευξη στο ilovevouliagmeni.gr
Ο υποστράτηγος εν αποστρατεία του Πυροσβεστικού Σώματος Μιχάλης Χάλαρης καταθέτει την εμπειρία και τις απόψεις του για τις πρόσφατες πυρκαγιές που έπληξαν τη χώρα μας στο ilovevouliagmeni.gr. Επίσης, ως γραμματέας των Κινήσεων Πολιτών για τη Σοσιαλδημοκρατία, μέλος του Κινήματος Αλλαγής, αναφέρεται στην επόμενη μέρα και στο ζήτημα της ανάκαμψης των τοπικών κοινωνιών μετά την καταστροφή.
Πως αξιολογείτε το σύστημα ειδοποίησης του 112 και την πολιτική εκκενώσεων οικισμών κατά το διάστημα των πυρκαγιών;
Το 2007 κατά τις πυρκαγιές της Ηλείας, δεν υπήρχε οργανωμένο σύστημα απομάκρυνσης των πολιτών σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Αυτό το πληρώσαμε, με την άτακτη φυγή και τον εγκλωβισμό κατοίκων. Το 2018, στο Μάτι, ενώ υπήρχε το νομοθετικό πλαίσιο για οργανωμένο σύστημα απομάκρυνσης, δεν εφαρμόστηκε. Τώρα ισχύει αυτό που λέμε ότι «όποιος καεί στο χυλό φυσάει και το γιαούρτι». Έγινε εκτεταμένη χρήση του συστήματος εκκένωσης με την παραμικρή υπόνοια ότι θα πλησιάσουν σε κατοικημένες περιοχές οι πυρκαγιές. Εκ του αποτελέσματος πέτυχε με την έννοια ότι δεν είχαμε απώλειες ανθρώπινων ζωών εξαιρουμένης της περίπτωσης του εθελοντή πυροσβέστη.
Βέβαια, υπάρχει και η αντίθετη άποψη ότι αν έμεναν κάποιοι θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κατάσβεση έτσι ώστε να μην αποπροσανατολίζεται το έργο της Πυροσβεστικής.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βελτιωθεί το υπάρχον σύστημα. Το 112 δεν μπορεί να ξέρει ποιος είναι ο εύρωστος άνδρας ο οποίος μπορεί να αντέξει στις συνθήκες και να σώσει την περιουσία του.
Σε αυτή φάση όμως, ήταν προτιμότερο να υπάρξουν και άσκοπες κινητοποιήσεις μέσω του 112, παρά να διακινδυνεύσουμε να έχουμε νεκρούς.
Η βελτίωση του συστήματος περνάει μέσα από την ενίσχυση του ρόλου των εθελοντικών ομάδων;
Το σύνολο των εθελοντικών ομάδων δασοπροστασίας, ανεξάρτητα από πού ανήκουν οργανικά, π.χ. απευθείας στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας ή σε κάποιο Δήμο, ποιος είναι ο υπεύθυνος λειτουργίας τους, μπορούν να αξιοποιηθούν εφόσον τα μέλη τους έχουν λάβει την κατάλληλα εκπαίδευση.
Θα μπορούσαν να φτιαχτούν περισσότερες τέτοιες ομάδες με τη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για να συνδράμουν και να προστατεύουν τις οικίες ώστε η Πυροσβεστική να επικεντρωθεί στο δάσος.
Πως εξηγείτε την ταχύτατη επέκταση των πυρκαγιών; Μετά τις φωτιές σχολιάστηκε ότι πολλοί πυροσβεστικοί κρουνοί δεν λειτουργούσαν ενώ τονίστηκε η ανάγκη δημιουργίας αντιπυρικών ζωνών.
Ο βασικότερος λόγος της επέκτασης των πυρκαγιών ήταν το πολύ χαμηλό ποσοστό υγρασίας. Παρόλα αυτά ήμασταν τυχεροί που δεν υπήρξαν έντονοι άνεμοι γιατί αν υπήρχε τέτοιος συνδυασμός, οι καταστροφές θα ήταν πολύ χειρότερες.
Με αφορμή τις πρόσφατες πυρκαγιές, βγαίνουν στην επιφάνεια οι ατέλειες των συστημάτων. Γνωρίζαμε ότι σε περίπτωση πυρκαγιάς μπορεί να πληγεί η λειτουργία του ηλεκτρικού δικτύου. Έπρεπε λοιπόν, να είχε προβλεφθεί εναλλακτική πηγή ενέργειας, θα έπρεπε να υπάρχει πρόβλεψη για γεννήτριες για τη διασφάλιση της λειτουργίας των κρουνών.
Η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών είναι αρμοδιότητα του δασαρχείου. Οι δασολόγοι γνωρίζουν σε ποιο σημείο πρέπει να γίνει κοπή δένδρων έτσι ώστε να σταματήσει η επέλαση. Θέλει ενδελεχή μελέτη, δεν μπορούμε να κόψουμε κάθετα μια πλευρά του βουνού. Πρέπει να υπολογίσουμε τις αποστάσεις. Υπάρχουν σύγχρονα μοντέλα προσομοίωσης με τα οποία μπορούμε να αξιολογήσουμε που πρέπει να γίνει η αντιπυρική ζώνη και πως μπορεί να σταματήσει η επέκταση μιας πυρκαγιάς.
Υπάρχει και η ελεγχόμενη καύση, η λεγόμενη μέθοδος του αντιπύρ από την Πυροσβεστική για την εφαρμογή της οποίας στη χώρα μας, απαιτείται άδεια από το δασαρχείο. Συνηθίζεται πάρα πολύ στον Καναδά, στις ΗΠΑ και στην Αυστραλία, όπου γίνεται από έμπειρους συναδέλφους, οι οποίοι καίνε ελεγχόμενα μια περιοχή έτσι ώστε όταν πλησιάζει το βασικό μέτωπο της πυρκαγιάς να μην έχει καύσιμη ύλη να καύσει και να σβήσει. Θέλει πάρα πολύ μεγάλη προσοχή. Θέλει έμπειρους χειριστές, πρέπει να ληφθούν υπόψη πολλοί παράγοντες όπως η φορά του ανέμου κ.λπ.
Είναι εξαιρετικό δύσκολο να χρησιμοποιηθεί αυτή η τεχνική στην Ελλάδα γιατί μπορείς να πας κατηγορούμενος ως εμπρηστής εάν σου ξεφύγει η κατάσταση από τα χέρια. Οπότε κανένας δεν παίρνει την πρωτοβουλία να προχωρήσει σε αυτή τη μέθοδο.
Πιστεύετε ότι φέρει ευθύνη η κυβέρνηση για τις πρόσφατες καταστροφές;
Όταν καίγονται πάνω από ένα εκατομμύριο στρέμματα εκ του αποτελέσματος προκύπτει ότι κάτι δεν πήγε καλά. Όσοι είχαν αναλάβει τον σχεδιασμό οφείλουν να κάνουν μια αποτίμηση της κατάστασης. Αυτό αποτελεί διεθνής πρακτική.
Εμείς ως πολιτεία έχουμε αποφύγει να κάνουμε αποτίμηση για τις πυρκαγιές του 2007 στην Ηλεία και του 2018 στο Μάτι. Αποτίμηση σημαίνει αξιολόγηση των δράσεων, τι πήγε καλά και τι δεν πήγε και γιατί. Φέτος, ήταν εμφανής η έλλειψη συστημάτων έγκαιρης ανίχνευσης και προειδοποίησης των πυρκαγιών. Και για να είμαι πιο συγκεκριμένος, αναφέρομαι τόσο στα επανδρωμένα παρατηρητήρια όσο και στις νέες τεχνολογίες που μας επιτρέπουν να ανιχνεύουμε πυρκαγιές στα πολύ πρώιμα στάδια τους όταν είναι ακόμα αντιμετωπίσιμες.
Όταν έχεις φτιάξει μια νέα δομή Πολιτικής Προστασίας, έχεις δημιουργήσει 16 νέες θέσεις ευθύνης ενώ υπάρχει υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας, -ο γενικός γραμματέας υπήρχε- υπάρχει αναπληρωτής γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, υπήρχε περιφερειακός συντονιστής Πολιτικής Προστασίας Αττικής, εθνικός συντονιστής Πολιτικής Προστασίας, αυτοί πως εντάχθηκαν και πως λειτούργησαν στην διαχείριση της κρίσης;
Υποτίθεται ότι είχαμε έναν νέο ελπιδοφόρο Νόμο τον 4662/2020, αλλά ουσιαστικά κινηθήκαμε με το παλιό νομοθετικό οπλοστάσιο. Αυτό οδηγεί σε συγκεκριμένες ευθύνες. Υπάρχουν ευθύνες για τη μη υλοποίηση του νέου Νόμου.
Ποια μέτρα, κατά τη γνώμη σας, πρέπει να παρθούν για την περιβαλλοντική αποκατάσταση και την οικονομική ανάκαμψη των περιοχών που κάηκαν;
Όσον αφορά το περιβάλλον, η πρώτη προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η τοποθέτηση κορμοδεμάτων ενόψει του χειμώνα. Μετά την καταστροφή του δάσος, είναι πολύ πιθανό να έχουμε πλημμυρικά φαινόμενα με τις πρώτες βροχές.
Πιστεύω στην φυσική αναγέννηση και εμπιστεύομαι τους δασολόγους για τις αναδασώσεις όπου αυτές απαιτούνται για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος. Δεν πρέπει να φυτεύουμε ότι υπάρχει διαθέσιμο σε αποθέματα σε αποθήκες. Χρειάζεται μελέτη.
Η εμπειρία παλαιότερων πυρκαγιών μας δείχνει πόσο αργή είναι η ανάκαμψη μετά από τέτοιες καταστροφές στη χώρα μας. Αυτό ισχύει φυσικά για την Ηλεία που επλήγη το 2007. Στο Μάτι που κάηκε το 2018 ακόμα δεν έχει προχωρήσει η υλοποίηση του νέου πολεοδομικού σχεδίου.
Στην Ηλεία, όμως, ήταν διαφορετική η υφή της δασικής έκτασης που κάηκε. Οι κάτοικοι δεν ζούσαν από το δάσος όπως στη Βόρεια Εύβοια. Δεν είχαμε υλοτόμηση. Δεν είχαν παραγωγή μελιού μέσα στο δάσος σε τόσο εκτεταμένο βαθμό όσο στη Βόρεια Εύβοια και τη Βόρειο Αττική.
Εκεί είχαμε άλλου είδους καταστροφές. Είχαμε την τραγωδία των ανθρώπων που εγκλωβίστηκαν στις φωτιές, απειλήθηκε ο αρχαιολογικός χώρος της Ολυμπίας. Ακολουθήθηκε μια αναποτελεσματική πολιτική επιδομάτων όπου μέρους τους πήγε σε ανθρώπους που δεν ήταν πραγματικοί δικαιούχοι.
Το μοντέλο της Ηλείας δεν αποτελεί ζητούμενο. Μοντέλο Ματιού ουσιαστικά δεν υφίσταται.
Πρέπει να πάμε σε άλλου είδους διαχείριση. Δεν ξέρω κατά πόσο το νέο μοντέλο, να αναλάβει το Γραφείο του πρωθυπουργού τη διαχείριση των θεμάτων για να προχωρήσουν γρήγορα, θα λειτουργήσει.
Στην Βόρεια Εύβοια, ακόμα και αν ένας βοσκός έχει καταφέρει να σώσει τα πρόβατα και τα γίδια του, δεν έχει πλέον χώρο για να τα αφήσει να βοσκήσουν. Αυτό σημαίνει ότι θέλει πάνω από 200 με 300 ευρώ την ημέρα για τη σίτιση των ζώων. Για τα επόμενα πέντε χρόνια δεν μπορεί να γίνει βόσκηση στους καμένους χώρους αλλιώς δεν θα είναι εφικτή η φυσική αναγέννηση. Το κόστος είναι δυσβάσταχτο. Ποιος θα τα καλύψει αυτά; Το τουριστικό προϊόν της Βόρειας Εύβοιας, που περίμεναν πως και πώς να δουλέψουν οι άνθρωποι μετά την κρίση του covid-19, καταστράφηκε. Είχαμε ακυρώσεις. Έχει καταστραφεί η τουριστική σεζόν εκεί. Συν τους ανθρώπους που ζούσαν από το δάσος. Άρα πρέπει να υπάρξει ένα οργανωμένο σχέδιο και αυτό δεν μπορεί να γίνει με την απουσία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Και ο νυν επικεφαλής για την εκπόνηση ενός σχεδίου ανασυγκρότησης των καμένων περιοχών στη βόρεια Εύβοια, Σταύρος Μπένος ως δήμαρχος Καλαμάτας πέτυχε και ανέλαβε την ανάταξη της πόλης του, δεν του φέρανε κάποιον από πάνω, να του πει τι θα κάνει. Άρα πρέπει να έχουμε άμεση εμπλοκή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Έχουμε και το πρόβλημα του θεσμικού πλαισίου της δημόσιας διοίκησης που δεν αφήνει να προχωρήσουν γρήγορα έργα αποκατάστασης.
Η άποψή μου είναι υπέρ της μελέτης των θεμάτων της αποκατάστασης και ανάκαμψης από μια διεπιστημονική επιτροπή. Θα περίμενα να ακούσω από την κυβέρνηση τη σύσταση μίας τέτοιας ομάδας.
Έχουμε πετυχημένα παραδείγματα στο εξωτερικό όπως στην πολιτεία της Καλιφόρνια όπου επιτεύχθηκε γρήγορη ανάκαμψη μετά από μεγάλες φωτιές. Είχαν καταστραφεί οικισμοί.
Εκεί υπήρξε στενή συνεργασία της επιστημονικής ομάδας με τις πολιτειακές και τοπικές αρχές.
Σκοπός είναι να διατηρήσουμε τις παραδοσιακές δραστηριότητες οικονομίας. Για παράδειγμα να παρέχουμε ζωοτροφές στους βοσκούς που έχουν ανάγκη να σιτίσουν τα κοπάδια τους. Δεν μπορεί ο βοσκός ξαφνικά να γίνει οικοδόμος ούτε να μεταναστεύσει στην Αθήνα για να αναζητήσει εργασία. Αυτά είναι μοντέλα των δεκαετιών του ’60 και του ’70. Στόχος πρέπει να είναι η επιστροφή στην προηγούμενη ή και σε καλύτερη κατάσταση.