Άρθρο της Βασιλικής Μιχοπούλου
Παρότι διατηρεί ένα διακριτικό προφίλ, οι περισσότεροι αναγνωρίζουν τη μεγάλη επιστημονική και ερευνητική εξειδίκευση του Ερευνητικού Κέντρου Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλέξανδρος Φλέμιγκ» στη μοντελοποίηση της ανθρώπινης ασθένειας σε πειραματικούς οργανισμούς για την κατανόηση των μοριακών φαινομένων που τη διέπουν και την ανάπτυξη νέων δυνητικών θεραπειών.
Αρκεί να αναφερθεί ότι από ερευνητές του αναπτύχθηκε το πρώτο μοντέλο για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, το οποίο οδήγησε τη φαρμακευτική βιομηχανία στη δημιουργία των “anti-TNF” φαρμακευτικών σκευασμάτων που θεραπεύουν σήμερα την ασθένεια, σημειώνοντας και τις μεγαλύτερες πωλήσεις παγκοσμίως. Όμως το ΕΚΕΒΕ «Αλέξανδρος Φλέμιγκ» στη Βάρη δεν είναι μόνο αυτό.
Από το 1998 που ιδρύθηκε, αποτελεί έναν «κόμβο» αριστείας στη βιοϊατρική έρευνα, που εξελίσσεται σε μια «κυψέλη» δημιουργικότητας και καινοτομίας και που συχνά βρίσκεται πρώτο στην εθνική αξιολόγηση, υπογράφοντας ορισμένες από τις πιο σημαντικές στιγμές της έρευνας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Από αριστερά προς δεξιά: Μ. Φουστέρη, Γ. Κόλλιας, Μ. Τσουμακίδου, Γ. Σκρέτας, Α. Δήμα
Και αυτό αναγνωρίζεται όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο και αποδεικνύεται από τα νούμερα:
«Από τους συνολικά 20 ερευνήτριες και ερευνητές του «Α. Φλέμινγκ», μέχρι στιγμής, οι 5 έχουν λάβει την τιμητική και πολύ υψηλού επιπέδου χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC), δηλαδή το 25% αυτών. Ένα πολύ σημαντικό ποσοστό που δύσκολα απαντάται σε άλλα ερευνητικά κέντρα όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη!
Μάλιστα μερικοί από αυτούς έχουν πάρει ERC grant περισσότερες από μια φορές.
Στην Ελλάδα, στο πεδίο των επιστημών υγείας (Life sciences) δραστηριοποιούνται 7 ερευνητικά ινστιτούτα και είναι άξιο αναφοράς πως, μέχρι στιγμής, από τα 24 πρότζεκτ που έχουν λάβει χρηματοδότηση ERC, τα 7 έχουν δοθεί σε ερευνήτριες και ερευνητές του «Α. Φλέμινγκ». Αυτό με οικονομικούς όρους μεταφράζεται σε 14 εκατομμύρια από τα 44 εκατομμύρια ευρώ συνολικά!», σχολιάζει ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΚΕΒΕ «Α. Φλέμιγκ», Δρ Γεώργιος Παναγιώτου.
Ο Πρόεδρος του ΕΚΕΒΕ Φλέμινγκ Δρ Γεώργιος Παναγιώτου
Ο ίδιος προσθέτει πως η δράση του Κέντρου διευρύνεται με μια έδρα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ERA Chair) στη Βιομοριακή Μηχανική και Συνθετική Βιολογία (Biomolecular Engineering & Synthetic Biology) και με την ίδρυση του Ινστιτούτου Βιο-καινοτομίας, του οποίου ηγείται ο Δρ Γεώργιος Σκρέτας.
«Στόχος του Ινστιτούτου είναι να υποστηρίζει την ταχεία μετάφραση της ακαδημαϊκής έρευνας αιχμής που πραγματοποιείται στο ΕΚΕΒΕ Φλέμινγκ σε νεοφυείς επιχειρήσεις και σε καινοτόμα εμπορικά προϊόντα με σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνία και την οικονομία», προσθέτει ο Δρ. Παναγιώτου.
Στα σχέδια του Κέντρου είναι και η δημιουργία της “Βιοτεχνόπολης”, ενός Βιοτεχνολογικού Πάρκου έκτασης 2.500 τ.μ. δίπλα στον υφιστάμενο χώρο του Κέντρου. Πρόκειται για το πρώτο Hub Βιοτεχνολογίας για τις Επιστήμες της Ζωής όπου θα συνυπάρξουν η ακαδημαϊκή έρευνα και η επιχειρηματικότητα, μαζί με το μοναδικό Μουσείου Φλέμινγκ στην Ελλάδα.
Μακέτα της Βιοτεχνόπολης
Χρηματοδότηση ξανά και ξανά…
Ο καθηγητής Φυσιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και ερευνητής του Ινστιτούτου Βιοκαινοτομίας του ΕΚΕΒΕ «Α. Φλέμιγκ», Γιώργος Κόλλιας, μέχρι στιγμής, έχει λάβει δυο φορές χρηματοδότηση ERC Advanced Grant (το 2013 με την πρόταση MCs-in TEST και το 2021 με την BecomingCausal) ύψους περίπου 5 εκατομμυρίων ευρώ.
Ο καθηγητής Κόλλιας είναι ειδικός στο να στήνει επιτυχημένες καινοτόμες ερευνητικές υποδομές μέσα σε ερευνητικά κέντρα και να τις συνδέει με την επιχειρηματικότητα.
Μια τέτοια υποδομή για τη μοντελοποίηση ασθενειών του ανθρώπου, την οποία συντονίζει το ΕΚΕΒΕ «Α. Φλέμιγκ» είναι το InfrafrontierGR. Πρόσφατα ο κ. Κόλλιας ανέπτυξε την Ελληνική Ερευνητική υποδομή για την Εξατομικευμένη Ιατρική στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, συνεργατικά με το ΕΚΕΒΕ «Α. Φλέμιγκ».
Το εργαστήριο του διακεκριμένου Έλληνα ερευνητή μελετά εδώ και 25 χρόνια τους μοριακούς και κυτταρικούς μηχανισμούς που διέπουν χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους, όπως η αρθρίτιδα, η νόσος του Crohn, η σκλήρυνση κατά πλάκας και άλλες, αναπτύσσοντας και χρησιμοποιώντας καινοτόμα ζωικά μοντέλα ασθενειών του ανθρώπου σε συνδυασμό με τεχνολογίες αιχμής.
Στην τεκμηρίωση της χρήσης αντισωμάτων έναντι του TNF (παράγοντα νέκρωσης όγκου) σε αρθριτικά διαγονιδιακά ποντίκια που έγινε στο εργαστήριό του οφείλεται η εφαρμογή αντι-TNF θεραπειών για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και τις σπονδυλοαρθρίτιδες και η ανάπτυξη φαρμακευτικών σκευασμάτων για ασθένειες όπως η νόσος του Crohn, η ψωρίαση και η ψωριασική αρθρίτιδα, η νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα, η αγκυλωτική σπονδυλοαρθρίτιδα και η νόσος Behcet (μια φλεγμονή των αγγείων).
«Η τελευταία επιχορήγηση του έργου ERC με τίτλο: BecomingCausal αφορά μελέτη του ρόλου των ινοβλαστών στη χρόνια εντερική φλεγμονή και την ίνωση.
Η ομάδα μας χρησιμοποιεί προηγμένες τεχνολογίες, όπως εξελιγμένες τεχνικές απεικόνισης, ανάλυση μοναδιαίων κυττάρων και χωρική πολύ-ωμική ανάλυση, για να δημιουργήσει έναν άτλαντα κυτταρικών αλληλεπιδράσεων στις χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου και να μελετήσει την προέλευση, την κατανομή και τη λειτουργία διαφορετικών υποσυνόλων ινοβλαστών που εμπλέκονται στην ανάπτυξη της νόσου, αλλά και για να προτείνει νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις», εξηγεί ο ίδιος.
Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, το εργαστήριό του έχει αναπτύξει και κατοχυρώσει μια σειρά καινοτόμων μικρών μορίων που στοχεύουν στην απενεργοποίηση των ινοβλαστών και που μπορούν να αναστείλουν τόσο τη χρόνια φλεγμονή όσο και την ίνωση.
Η νέα αυτή προσέγγιση βρίσκει εφαρμογές σε πληθώρα ασθενειών στις οποίες εμπλέκονται οι δύο αυτές διεργασίες, όπως η νόσος του Crohn, η Ιδιοπαθής Πνευμονική Ίνωση και άλλες.
Χρηματοδότηση για την απόδειξη της ιδέας…
Δυο φορές έχει λάβει ERC χρηματοδότηση (ERC Consolidator Grant το 2018 και ERC Proof of Concept το 2023) και ο Δρ. Γέωργιος Σκρέτας, ύψους 2,15 εκατομμυρίων ευρώ, ο οποίος διευθύνει το νέο-ιδρυθέν Ινστιτούτο Βιο-καινοτομίας (Institute for Bio-innovation) στο ΕΚΕΒΕ «Α.Φλέμινγκ».
Ο ‘Έλληνας επιστήμονας το 2018 επιλέχθηκε ως αποδέκτης του ERC Consolidator Grant για το πρότζεκτ ‘ProMiDis’ (A unified drug discovery platform for protein misfolding diseases) δηλ. για την δημιουργία μιας ευρείας εφαρμογής πλατφόρμα ανακάλυψης φαρμάκων για ασθένειες προβληματικής πρωτεϊνικής αναδίπλωσης.
Το 2019 ηγήθηκε της ίδρυσης της spin-off εταιρείας ResQ Biotech, που εφαρμόζει καινοτόμες βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις για την ανακάλυψη φαρμάκων κατά ασθενειών που προκαλούνται από προβληματική πρωτεϊνική αναδίπλωση.
Η ResQ Biotech έλαβε ERC Proof of Concept Grant («επιχορήγηση απόδειξης ιδέας») για το 2023 από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας και αποτελεί την πρώτη ελληνική μέχρι στιγμής εταιρεία που λαμβάνει τέτοιου είδους χρηματοδότηση.
Στο μικροσκόπιο η αποχή από ζωικά προϊόντα…
Από το 2016 με το ERC Starting Grant ύψους 1,5 που απέσπασε η Δρ Αντιγόνη Δήμα μπήκε στο μικροσκόπιο της επιστήμης το πώς ο διατροφικός περιορισμός επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία.
Η Ελληνίδα γενετίστρια του Ινστιτούτου Βιοκαινοτομίας ΕΚΕΒΕ «Α. Φλέμινγκ»-που έχει τιμηθεί και με το βραβείο L’Oreal Unesco για τις Γυναίκες στην Επιστήμη το 2014-διερευνά μέσω του προγράμματος FastBio τις πολύπλοκες βιολογικές και λειτουργικές συνέπειες που έχει στα ανθρώπινα κύτταρα η συστηματική αποχή από τα ζωικά προϊόντα, όπως εφαρμόζεται στο πλαίσιο της νηστείας.
«Αναλύουμε το μοριακό «αποτύπωμα» που αφήνει στον οργανισμό η αποχή από τα ζωικά προϊόντα (ο διατροφικός περιορισμός), συγκριτικά με τις αντίστοιχες επιδράσεις που έχει η διατροφή του γενικού πληθυσμού.
Στους οργανισμούς μοντέλα, ο διατροφικός περιορισμός επιβραδύνει τα κυτταρικά μονοπάτια που οδηγούν στη γήρανση και συνδέεται με τη μακροζωία», σημειώνει.
Η ελπίδα είναι να προκύψουν σημαντικά ευρήματα από τη μελέτη, που θα μπορούσαν να «μεταφραστούν» σε αξιοποιήσιμες ιδέες και προτάσεις στο πεδίο της βιοϊατρικής και τη δημόσιας υγείας για τη πρόληψη χρόνιων νόσων αλλά και για τον συνδυασμό στοχευμένων αγωγών διατροφής με ηπιότερες φαρμακευτικές αγωγές για τη θεραπεία νόσων.
Τρεισήμισι εκατομμύρια ευρώ για τον καρκίνο…
Η Δρ Μαρία Τσουμακίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής σχολής ΕΚΠΑ και επικεφαλής ερευνητικής ομάδας στο Ινστιτούτο Βιοκαινοτομίας του ΕΚΕΒΕ «Α. Φλέμινγκ», έλαβε χρηματοδότηση ERC Consοlidator Grant το 2023.
Η ομάδα της Ελληνίδας ιατρού από το 2019 εστιάζει στην μελέτη της ανοσίας κατά του καρκίνου και έχει λάβει συνολικά 3.5 εκατομμύρια ευρώ, κυρίως από Ευρωπαϊκά προγράμματα.
Το εργαστήριό της χρησιμοποιεί ανθρώπινα και ζωικά μοντέλα, τεχνολογίες συλλογής βιολογικών δεδομένων υψηλής ευκρίνειας και μεθόδους ανάλυσης τεχνητής νοημοσύνης, με στόχο την αποκωδικοποίηση των διεργασιών του καρκίνου και την ανακάλυψη νέων θεραπευτικών στόχων.
«Πρόσφατα εντοπίσαμε ένα νέο τύπο ινοβλαστών που παρουσιάζουν καρκινικά αντιγόνα και επάγουν την ανοσολογική απόρριψη του καρκίνου. Βάση αυτών των αποτελεσμάτων διατυπώσαμε μια νέα θεωρία, σύμφωνα με την οποία τα αντικαρκινικά λεμφοκύτταρα εξαρτώνται από την παρουσίαση καρκινικών αντιγόνων και εκτός λεμφαδένων, μέσα στο καρκινικό στρώμα», εξηγεί η ίδια.
Στόχος του έργου με τίτλο «Artifying fibroblasts: Perturbation modelling in the lung tumor phase space to rewire fibroblasts for immunotherapy» είναι η ανάπτυξη μιας νέας μορφής ανοσοθεραπείας κατά του καρκίνου μέσω του επαναπρογραμματισμού των ινοβλαστών των όγκων.
Προστασία του γονιδιώματος…
Η Δρ Μαρία Φουστέρη, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Βασικών Βιοϊατρικών Ερευνών στο ΕΚΕΒΕ «Α. Φλέμινγκ» είναι μια από τις πρώτες που έλαβαν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση από το ERC.
Συγκεκριμένα το 2012 με την πρόταση TransArrest απέσπασε ERC Starting grant ύψους 1,5 εκατ. ευρώ για να διερευνήσει τον μηχανισμό που διασφαλίζει την πιστή έκφραση των γονιδίων μας και που συντελεί στη γονιδιωματική μας ακεραιότητα, και κατά συνέπεια στην ομαλή ανάπτυξη και λειτουργία του οργανισμού μας.
Η Δρ Φουστέρη και η ομάδα της εστίασαν στους μοριακούς μηχανισμούς που συνδέουν τη μεταγραφή με αλλαγές στη χρωματίνη και την επιδιόρθωση του γενετικού μας υλικού.
«Η μελέτη αυτή αποκάλυψε ότι η μεταγραφική απόκριση μετά από έκθεση σε γενοτοξικούς παράγοντες είναι υπεύθυνη για τη μείωση των μεταλλάξεων από τα γονίδια μας και κατ’ επέκταση του κινδύνου καρκινογένεσης.
Εκλεκτική στόχευση του μηχανισμού αυτού παρέχει νέα θεραπευτική προσέγγιση συνδυαστικής θνησιμότητας για καρκίνους στους οποίους ο μηχανισμός αυτός υπερ- λειτουργεί, όπως οι καρκίνοι του δέρματος και το αδενοκαρκίνωμα πνεύμονα», λέει η Δρ. Φουστέρη.
Η δυσλειτουργία των παραπάνω μηχανισμών έχει δραματικές συνέπειες για τη ζωή μας καθώς σχετίζεται με πολύ σοβαρά ανθρώπινα σύνδρομα όπου οι ασθενείς, συνήθως παιδιά σε μικρή ηλικία, εμφανίζουν συμπτώματα πρόωρης γήρανσης, σοβαρά νευροεκφυλιστικά προβλήματα και αδυναμία ανάπτυξης.
Αυτή είναι μια εξαιρετικά καινοτόμος περιοχή έρευνας που μπορεί να αποκαλύψει πολλά για τις αιτίες συναφών γενετικών ασθενειών και να ρίξει περισσότερο φως στην κλινική τους πορεία.
Με αφετηρία το ΕΚΕΒΕ Φλέμινγκ
Υπάρχουν όμως και επιστήμονες που ξεκίνησαν από το Φλέμινγκ και στην πορεία μετακινήθηκαν σε άλλα ερευνητικά ιδρύματα. Μια τέτοια περίπτωση είναι του Δρα Ιωάννη Ταλιανίδη, που σήμερα είναι διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στην Κρήτη, αλλά και Εθνικός Εκπρόσωπος της Αποστολής για τον Καρκίνο, Cluster Health, ΙΤΕ (ΙΜΒΒ).
Ο Δρ Ταλαινίδης ήταν διευθυντής του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής στο ΕΚΕΒΕ «Α. Φλέμινγκ» στη Βάρη, το 2012 όταν απέσπασε ERC Advanced grant για την πρόταση SET-NET. «Η πρόταση αφορούσε τον προσδιορισμό και την ανάλυση επιγενετικών μηχανισμών την κατανόηση των ρόλων τους στη διασφάλιση της φυσιολογικής ανάπτυξης του ήπατος και στη μεταβολική ομοιόσταση.
Το πρόγραμμα επίσης μελέτησε την αλληλεπίδραση επιγενετικών παραγόντων με σηματοδοτικά μονοπάτια κατά την καρκινογένεση», περιγράφει ο ίδιος.
Η ερευνητική του ομάδα έχει κάνει σημαντικές ανακαλύψεις στον τομέα των μηχανισμών ηπατικής γονιδιακής έκφρασης, εστιάζοντας στην οργάνωση της χρωματίνης και στη στρατολόγηση της μεταγραφικής μηχανής σε γονίδια που εμπλέκονται στη ρύθμιση της ανάπτυξης του ήπατος, στα ηπατικά μεταβολικά μονοπάτια και στην ηπατοκαρκινογένεση.
Πηγή: dnews.gr